Nỗi chán ngán sau 10 năm theo nghề content

Không biết từ bao giờ, nhưng gần đây mỗi khi mở một bài viết nào đó trên mạng, mình thường lướt qua chỉ sau vài dòng đầu tiên.

Dù câu chữ chỉn chu, hình ảnh đẹp, thông tin có vẻ “xịn xò” — nhưng lại thiếu một thứ gì đó khiến mình muốn dừng lại lâu hơn: cảm giác thật và có chiều sâu.

Mình bắt đầu nghề là một Copywriter, vừa là người sản xuất nội dung, đồng thời cũng là người tiêu thụ nội dung mỗi ngày. Và thực lòng, sau gần 10 năm làm nghề, mình ngày càng chán ngán với những dạng content trông có vẻ đầy đặn nhưng đọc vào thì hời hợt, nhàn nhạt, thiếu kết nối cảm xúc. Lướt vài dòng là biết ngay: “À, chắc AI viết”.

Cuối cùng thì, tại sao người ta phải xem nội dung này?

Gần đây, khi bắt tay vào viết một cuốn ebook đầu tay về chủ đề quản trị doanh nghiệp (ebook KPI Success) mình suy nghĩ rất nhiều về câu hỏi này.

Đối với mình, ở thời đại tràn ngập thông tin hiện nay, người đọc không cần thêm lý thuyết suông nữa (trên mạng quá nhiều rồi, lướt FB, Linkedin 10 phút là ra một rổ). Điều họ cần là lý thuyết thực chiến — những kiến thức đã được ai đó thật sự áp dụng và cho ra kết quả thật sự.

Ví dụ:

• Nếu chỉ viết khơi khơi: “OKR phải xuất phát từ mục tiêu chiến lược vì abcxyz”, thì người đọc lại cười thầm “thôi khỏi hù dọa, dăm ba lý thuyết cũ mèm”.
  
• Nhưng nếu viết là: “OKR phải xuất phát từ mục tiêu chiến lược. Đây là bài học tôi rút ra sau 18 năm triển khai OKR và nếm trải vô số thất bại”, rõ rằng sẽ cuốn người đọc hơn nhiều “Ồ hấp dẫn nè, để coi bài học này là gì mà khiến cha này mất 18 năm mới rút ra được”.

Điều gì làm nên một nội dung cuốn hút và giá trị?

Khi nhìn lại những nội dung từng khiến mình dừng lại và đọc đến cuối, mình càng nhận ra một điều rất quan trọng: Thứ cuốn hút và mang lại giá trị  cho người đọc không chỉ đơn thuần là kiến thức hay lý thuyết được trình bày, mà là câu chuyện đằng sau nó — những trải nghiệm thực tế, những bài học và kinh nghiệm mà người viết đã phải công sức và cả những thất bại để tích lũy được.

Nói cách khác, những lý thuyết thực chiến đáng giá thường không tự nhiên mà có — chúng được rút ra từ người thật, việc thật. Tức là từ câu chuyện thật.

Câu chuyện là thứ AI không sáng tác được

Dưới góc nhìn của mình, công việc sản xuất nội dung có thể chia thành 3 bước.
Input (Thu thập nguyên liệu) → Processing (Xử lý nội dung) → Output (Hoàn thiện sản phẩm). 

Ví dụ khi mình viết ebook về chủ đề KPI:

• Input (Thu thập nguyên liệu): Làm rõ mục tiêu và định hướng, phỏng vấn thu thập câu chuyện thực tế, tổng hợp tài liệu.
• Processing (Xử lý nội dung): Phân loại thông tin, chọn lọc chi tiết, lên dàn ý, phối hợp AI để viết nháp, sau đó biên tập lại.
• Output (Hoàn thiện sản phẩm): Dàn trang, chỉnh sửa nội dung, bổ sung hình ảnh và xuất bản sản phẩm cuối cùng.

Thực tế thì AI đã hỗ trợ con người cực kỳ nhiều ở bước Processing và Output. Như khi viết cuốn ebook, mình nhờ AI mà rút ngắn tiến độ từ 2 tháng xuống còn 1 tháng — tiết kiệm thời gian xử lý nội dung để tập trung vào giai đoạn quan trọng nhất và cũng là phần AI không hỗ trợ được: Input. 

Garbage In, Garbage Out – Nếu đầu vào kém, thì đầu ra dù AI có tốt đến đâu cũng không cứu nổi. Và thứ Input AI không thể tự tạo ra chính là: những câu chuyện thật, những kinh nghiệm thật, những va chạm thật.

Với mình, kỹ năng quyết định một người làm nội dung ngày nay, không còn đơn thuần là “viết hay” (vì thực tế thì AI đã gánh dần phần này), mà thay vào đó, là ở kỹ năng thu thập những nguyên liệu sống động, quý giá để viết, trong đó không thể thiếu câu chuyện.

Điều gì tạo nên một câu chuyện đáng giá?

Một câu chuyện đối với mình thường có 4 yếu tố:

• Nhân vật
  
• Bối cảnh
  
• Xung đột
  
• Kết quả

Và trong đó, thứ tạo nên sức hút chính là: XUNG ĐỘT. Rất nhiều câu chuyện trở nên nhàm chán vì thiếu yếu tố xung đột.

Ví dụ:

“Sau 3 tháng, tôi đã triển khai OKR thành công cho công ty.”

Nghe rất chưng hửng. (Ủa alo?), kiểu như tua nhanh đến đoạn kết mà chẳng ai hiểu nhân vật làm những gì.
Đối với mình câu chuyện hấp dẫn hơn nhiều nếu được kể rằng:

“Ban đầu, khi triển khai OKR tại công ty A, tôi gặp sự phản đối mạnh mẽ từ các trưởng phòng, cho rằng OKR quá mơ hồ. Chỉ sau nhiều lần đối thoại, thử nghiệm nhỏ và chứng minh hiệu quả, chúng tôi mới dần xây dựng được sự tin tưởng.”

Người đọc luôn muốn biết: nhân vật đã trải qua những khó khăn gì, đánh đổi những gì, học được bài học gì.

Tìm ra xung đột không hề dễ

Vì không phải ai cũng sẵn sàng chia sẻ những thất bại, nỗi đau hay những góc khuất trong đời tư.

Để người viết tiếp cận, tìm hiểu và đào sâu để có được đầy đủ câu chuyện với đủ các xung đột, đó là điều không hề dễ dàng chút nào, thậm chí cực kỳ khó khăn. Bởi vì câu chuyện thực tế không nằm sẵn trên bàn, cũng không có ai cung cấp sẵn, người viết phải trực tiếp liên hệ, tìm tòi, phải có một khao khát rất lớn rằng tôi muốn được kể ra câu chuyện này, thì nó mới được kể ra.

Như khi tìm chất liệu cho cuốn ebook, mình đã phải tốn cực kỳ nhiều công sức thuyết phục, thậm chí phải giở bài cùn ăn vạ “Hoặc anh kể hết cho em, em sẵn sàng nghe, trễ deadline cũng được, hoặc là mình không cần viết cuốn ebook này nữa”.

Tức là phải kiên nhẫn và có sự thấu cảm đủ lớn, người viết mới có thể chạm được vào tâm hồn của nhân vật để lấy được. Còn nếu người viết chỉ có tinh thần “viết cho xong task”, thì chắc chắn thứ thu về lại tiếp tục là một câu chuyện nhàm chán. Hoặc không có gì.

Vì mình tin rằng, bạn không thể cho người khác thứ bạn không có. Nếu bạn không thật sự tin, không thực sự thích nội dung mình tạo ra, làm sao có thể khiến người khác tin và yêu thích nó?

Tóm lại thì…

Khát khao kể những câu chuyện đáng giá và chân thật là con đường mình chọn để đi tiếp — không phải chỉ để hoàn thành công việc, mà để tạo ra giá trị thật sự, chạm đến cảm xúc thật sự từ người đọc.

 Vì mình tin rằng, một nội dung đủ sức khiến ai đó dừng lại, suy ngẫm và nhớ lâu… thì luôn bắt đầu từ một câu chuyện có thật, được kể ra bằng tâm niệm đơn giản – mình biết một câu chuyện hay, và mình muốn kể lại để mọi người biết đến câu chuyện này. Vậy thôi

Còn bạn thì sao? Bạn đã từng bắt gặp một câu chuyện hay nội dung nào khiến mình không thể lướt qua vội vàng? 

Và điều gì trong đó khiến bạn nhớ mãi?